بررسی برخی صفات مرفو- فیزیولوژیک و پایداری عملــکرد دانه در ژنوتیپ های امید بخش گندم نان زمستانه و بینابین در مناطق سرد کشور

دستیابی به ارقام گندم با عملکرد بالا و پایدار و واجد صفات مطلوب مرفو- فیزیولوژیک از اهداف اصلی برنامه های بهنژادی گندم می باشد. جهت تعیین پایداری عملکرد دانه و سازگاری، 18 ژنوتیپ پیشرفته گندم زمستانه و بینابین در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در 2 سال زراعی 87-1385 در 9 ایستگاه تحقیقاتی اقلیم سرد کشور(کرج، اراک، اردبیل، جلگه رخ، میاندوآب، همدان، مشهد، قزوین و خوی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل ازتجزیه واریانس مرکب تفاوت معنی داری در سطح 1% برای اثر ژنوتیپ، اثرمتقابل سال مکان و اثر متقابل سه جانبه سال ژنوتیپ مکان نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه پایداری به روش گزینش همزمان برای عملکرد وپایداری ، ژنوتیپ های شماره 3 و 8 (C-85-3 و C-85-8) با داشتن بالاترین مقدار معیار گزینش همزمان برای عملکرد وپایداری (13=YS) به عنوان ژنوتیپ های با عملکرد بالا و پایدار و ژنوتیپ شماره 5 (C-85-5 ) با داشتن کمترین عملکرد دانه و YS (8- =(YS به عنوان ژنوتیپ با کمترین پایداری شناسایی گردیدند. بر اساس روش تجزیه امی (AMMI) ژنوتیپ های شماره 9 ، 13 ، 18 و 8 پایدارتر ودارای سازگاری عمومی نسبت به محیط های مورد بررسی بودند و این مدل قادر به تفکیک محیط ها به گروههای متفاوت بود بطوری که هر محیط یا گروه محیطی قادر به شناسایی ژنوتیپ های برتر با سازگاری خصوصی بودند. نتایج مربوط به برآورد سهم اندوخته ساقه قبل از مرحله گرده افشانی در عملکرد دانه (انتقال مجدد) نشان داد که ژنوتیپ های شماره 17 ، 5 ، 8 ، 18 و 3 از بیشترین مقدار انتقال مجدد در مقایسه با بقیه ژنوتیپ ها برخوردار بودند. ضرائب همبستگی ساده بین صفات نشان داد که همبستگی عملکرد دانه با صفات بیو ماس درزمان گلدهی و رسیدن، وزن پدانکل در زمان گلدهی، وزن سنبله ها در زمان رسیدن وتعداد دانه درسنبله مثبت و معنی دار و با درصد انتقال مجدد منفی و معنی دار بود.